Osmanlıca, Osmanlı İmparatorluğu döneminde kullanılan ve günümüz Türkçesinin de temellerini oluşturan bir dildir. Osmanlıca, Arapça ve Farsça kelimelerin yanı sıra Türkçenin eski lehçelerinden de etkilenmiştir. Bu dilde yazılmış birçok özlü söz, atasözü ve deyim günümüze kadar ulaşmıştır. İşte Osmanlıca’dan günümüz Türkçesine çevrilmiş bazı özlü sözler ve anlamları:
1. “Adalet mülkün temelidir.” (عدالت ملکون تمليدر)
Anlamı: Adalet, bir devletin veya toplumun varlığını ve devamlılığını sağlayan en önemli unsurdur.
2. “İlim bir noktadır, cahiller onu çoğaltmışlar.” (علم بر نقطه‌در، جاهلان اونو چوغالتمیشلر)
Anlamı: Bilgi aslında basit ve net bir noktadan ibarettir, ancak bilgisizler bu basitliği anlamayıp karmaşık hale getirmişlerdir.
3. “Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır.” (صبر اجیدر، میوه‌سی تاتلیدر)
Anlamı: Sabretmek zor ve sıkıntılı bir süreçtir, ancak sabrın sonunda elde edilen başarı ve huzur tatmin edicidir.
4. “Bir elin nesi var, iki elin sesi var.” (بیر الین نسی وار، ایکی الین سسی وار)
Anlamı: Tek başına yapılan işlerde güç sınırlıdır, ancak birlikte hareket edildiğinde daha büyük işler başarılabilir.
5. “Damlaya damlaya göl olur.” (دملايا دملايا گول اولور)
Anlamı: Küçük ve sürekli çabalar sonucunda büyük sonuçlar elde edilebilir.
6. “Bir lisan, bir insan; iki lisan, iki insan.” (بیر لسان، بیر انسان؛ ایکی لسان، ایکی انسان)
Anlamı: Bir kişi ne kadar çok dil bilirse, o kadar çok kültürü anlayabilir ve farklı insanlarla iletişim kurabilir.
7. “Acele işe şeytan karışır.” (عجله ایشه شیطان قاریشیر)
Anlamı: Aceleyle yapılan işlerde hata yapma olasılığı yüksektir ve bu durum kötü sonuçlara yol açabilir.
8. “Komşu komşunun külüne muhtaçtır.” (قومشو قومشونون کولونه محتاجدر)
Anlamı: İnsanlar birbirlerine muhtaçtır ve komşuluk ilişkileri karşılıklı yardımlaşmayı gerektirir.
9. “Söz gümüşse, sükût altındır.” (سوز گوموشسه، سکوت آلتیندر)
Anlamı: Konuşmak değerliyse, bazen susmak daha da değerlidir.
10. “Elini sallasa ellisi, dilini sallasa belası.” (الینی سالسا اللیسی، دیلینی سالسا بلاسی)
Anlamı: Ellerini kullanarak birçok kişiye ulaşabilirsin, ancak dikkatsizce konuşmak belaya yol açabilir.
Bu özlü sözler, Osmanlı döneminin toplumsal ve kültürel değerlerini yansıtan, zamanla Türk kültürünün bir parçası haline gelmiş atasözleri ve deyimlerdir. Günümüzde de bu sözlerin anlamları ve öğütleri geçerliliğini korumaktadır.