Derviş, İslam kültüründe özellikle tasavvufi düşünceye bağlı olan bir kişiyi tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Derviş kelimesi Farsça kökenli olup, kapı kapı dolaşan ya da dilenen anlamına gelmektedir. Ancak tasavvuf bağlamında, bu terim genellikle manevi arayış içinde olan, dünyevi zevklerden ve bağlardan uzaklaşarak ruhsal olgunluğa ve Allah’a ulaşmayı amaç edinen kişiler için kullanılır.
Dervişler, genellikle tekke veya zaviye denilen dini topluluklarda bir araya gelirler. Bu topluluklar, onlara manevi rehberlik yapacak bir şeyh veya mürşid liderliğinde faaliyet gösterir. Dervişler sade ve mütevazı bir yaşam sürer, zamanlarının çoğunu dua, zikir (Allah’ı anma), meditasyon ve manevi eğitimlere ayırırlar. Bunun yanı sıra, bazı dervişler felsefe, ilahiyat ve şiir gibi alanlarda da derin bilgilere sahip olabilirler.
Dervişlik, birçok İslami tarikata yayılmış bir pratiktir ve en bilindik derviş gruplarından biri Mevleviyedir. Mevlevi dervişleri, Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin öğretileri etrafında şekillenen bir tarikat olup, özellikle sema ayini ile tanınırlar. Sema, dervişlerin dönerek yaptıkları bir tür meditatif dans olup, bu dans ruhsal yükselişi ve ilahi aşkı simgeler.
Dervişler, genellikle özel kıyafetler giyerler. Bu kıyafetler çoğunlukla basit ve işlevsel olup, dervişin manevi yoksulluğunu ve dünyevi şeylerden arınmışlığını simgeler. Kıyafetler arasında genellikle uzun bir etek, bir hırka ve bazen başlarını örten bir sikke bulunur.
Toplum içinde dervişler, genellikle saygı duyulan ve bazen kutsal kabul edilen kişilerdir. Onların bu manevi yolculuğu, kişisel arınma ve toplumsal barışa katkı sağlama niyetiyle gerçekleştirilir. Dervişler aynı zamanda çoğu zaman toplumsal adalet, yoksullara yardım ve eşitlik gibi konularda aktif roller alırlar, bu da onların sadece manevi değil, aynı zamanda toplumsal anlamda da önemli figürler olmalarını sağlar.