Çanakkale Savaşı, I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında gerçekleşen ve kritik sonuçlar doğuran bir dizi çatışmadan oluşmaktadır. 1915 ve 1916 yılları arasında Çanakkale Boğazı’nın stratejik önemi, bu savaşı tarihin en önemli mücadelelerinden biri yapmıştır. Savaş, kara ve deniz harekâtları şeklinde iki ana cephe üzerinden ilerlemiştir.
Deniz Harekâtı
Deniz harekâtı, İtilaf Devletleri’nin Çanakkale Boğazı’ndan geçerek İstanbul’u ele geçirme ve böylece Osmanlı İmparatorluğu’nu savaş dışı bırakma planıyla 19 Şubat 1915’te başladı. Bu harekâtın ana amacı, Rusya’ya güneyden destek sağlamak ve itilaf kuvvetlerini Doğu ve Batı cephelerinde birleştirmekti. Sahip oldukları üstün deniz gücüne güvenen İtilaf Devletleri, başta İngiltere ve Fransa olmak üzere kombine bir filo ile Boğaz’ın savunmasını yarmaya çalıştı. Ancak, Osmanlı topçu bataryaları ve mayın hatları yüzünden ağır kayıplar verdiler ve 18 Mart 1915’te gerçekleşen büyük deniz saldırısında başarısız oldular.
Kara Harekâtı
Deniz harekâtının başarısızlığı üzerine, İtilaf Devletleri bu kez de kara operasyonlarına yöneldi. 25 Nisan 1915’te başlayan kara harekâtında, başta Avustralya ve Yeni Zelanda olmak üzere (ANZAC kuvvetleri), İngiliz, Fransız ve Hint birlikleri Gelibolu Yarımadası’nın çeşitli noktalarına çıkarma yaptı. Bu çıkarma bölgeleri arasında Arıburnu, Seddülbahir ve Anzac Koyu önemli yerlerdi. Çıkarmalar son derece kanlı geçmiş, zorlu arazi koşulları ve Osmanlı ordusunun direnciyle karşılaşılmıştır.
Mustafa Kemal Atatürk’ün Rolü
Dönemin Osmanlı yarbayı olan Mustafa Kemal, Anafartalar Grubu Komutanı olarak savaşın seyrini değiştiren kararlar almış ve kendi inisiyatifiyle önemli karşı saldırılar yönetmiştir. Özellikle, 25 Nisan 1915’te Conkbayırı’nda yaptığı karşı taarruz, Çanakkale Cephesi’nin kaderini değiştiren momentler arasında yer almaktadır. Anzac kuvvetlerinin ilerlemesini durdurması, Osmanlı savunmasının güçlenmesinde kilit rol oynamıştır.
Sonuçları
Çanakkale Savaşları sonunda, İtilaf Devletleri yarımada üzerinde bekledikleri başarıyı elde edemedi ve 1916 yılı başlarında Gelibolu’yu terk etmek zorunda kaldılar. Savaş, Osmanlı İmparatorluğu için moral bir zafer ve ekonomik olarak tükenmiş bir imparatorluğa zaman kazandırmıştır. Ayrıca, Mustafa Kemal’in ulusal kahraman olarak ön plana çıkmasını sağlamış ve sonraki yıllarda Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulma sürecine büyük etki yapmıştır. Çanakkale Savaşı, aynı zamanda ANZAC kuvvetleri için de önemli bir yere sahiptir ve Avustralya ile Yeni Zelanda’da Anzac Günü olarak anılmaktadır.