Osmanlı İmparatorluğu, yaklaşık 600 yıl süren uzun bir tarihe sahip olduğundan, bu dönem boyunca birçok bilge, şair, devlet adamı ve alim tarafından söylenmiş özlü sözler bulunmaktadır. Bu sözler genellikle Farsça, Arapça ve Osmanlı Türkçesi gibi dillerde ifade edilmiş olup, zamanla Türkçeye çevrilmiş ve halk arasında yaygınlaşmıştır. İşte Osmanlı dönemine ait bazı özlü sözler:
1. “Devlet-i ebed müddet” – Ebediyen sürecek devlet.
Bu ifade, Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluşundan itibaren kullanılan ve devletin sonsuza dek süreceği inancını yansıtan bir temennidir.
2. “Adalet mülkün temelidir.” – Sultan II. Mahmud
Bu söz, adaletin bir devletin varlığını sürdürebilmesi için olmazsa olmaz bir temel olduğunu vurgular.
3. “Vakit nakittir.” – Lâmiî Çelebi
Zamanın değerli olduğunu ve iyi kullanılması gerektiğini ifade eden bu söz, Osmanlı döneminde de önemli bir anlayışı yansıtır.
4. “Bir lisan, bir insan; iki lisan, iki insan.” – Evliya Çelebi
Bu söz, bir kişinin birden fazla dil bilmesinin ona farklı kültürler ve düşünce yapısı kazandıracağını anlatır.
5. “İlim bir noktadır, cahiller onu çoğaltırlar.” – Mevlana Celaleddin Rumi
Bilginin aslında basit ve net olduğunu, ancak bilgisiz kişilerin bunu karmaşık hale getirdiğini ifade eder.
6. “Damlaya damlaya göl olur.” – Anonim
Küçük çabaların ve katkıların zamanla büyük sonuçlar doğurabileceğini anlatan bir sözdür.
7. “Kelâmın kıymeti, meâlinden gelir.” – Anonim
Bir sözün değerinin, taşıdığı anlam ve içerikten geldiğini vurgular.
8. “Akılsız başın cezasını ayaklar çeker.” – Anonim
Düşünmeden yapılan hareketlerin sonuçlarının genellikle zorluk ve sıkıntı olarak geri döneceğini anlatır.
9. “Bir elin nesi var, iki elin sesi var.” – Anonim
Birlik ve beraberlik içinde hareket etmenin gücünü ve önemini vurgular.
10. “Herkesin gönlünde bir aslan yatar.” – Anonim
Her insanın içinde gizli bir güç ve cesaret olduğunu ifade eder.
Bu sözler, Osmanlı toplumunun düşünce yapısını, yaşam felsefesini ve değerlerini yansıtan örneklerdir. Osmanlı dönemi edebiyatı, felsefesi ve tarihi üzerine yapılan çalışmalar, bu ve benzeri özlü sözlerin daha derinlemesine anlaşılmasını sağlar.