Atasözleri, yüzyıllar boyunca toplumların biriktirdiği deneyimleri, öğütleri ve yaşam tecrübelerini kısa ve öz cümlelerle aktaran söz varlıklarımızdır. Türkçe, zengin kültürel mirası sayesinde binlerce atasözüne sahiptir. Her bir atasözü, hem günlük hayatta hem de edebiyat ve eğitim alanında önemli bir yol gösterici olmuştur.
Bu sayfada sizler için 300 farklı Türkçe atasözü ve anlamını derledik. Amacımız; atasözlerini kolayca bulabileceğiniz, anlamlarını hemen öğrenebileceğiniz kapsamlı bir kaynak sunmaktır. Aradığınız atasözünü ister derslerinizde, ister yazılarınızda, isterseniz de günlük yaşamda kullanabilirsiniz.
Atasözleri, yalnızca dilimizi zenginleştirmekle kalmaz; aynı zamanda düşünce ufkumuzu genişletir, doğru kararlar almamıza yardımcı olur ve toplumsal değerlerimizi gelecek nesillere taşır. Siz de bu liste sayesinde hem bilginizi tazeleyebilir hem de yeni atasözleri öğrenebilirsiniz.
Ağaç Yaprağıyla Gürler: İnsan çevresindeki destek ve birlik sayesinde güçlü olur.
Ağaç Yaşken Eğilir: İnsan küçük yaşta eğitilmeli, alışkanlıklarını erken yaşta kazanır.
Ak Akçe Kara Gün İçindir: Para ve mal, zor zamanlarda kullanılmak için saklanmalıdır.
Akıl Yaşta Değil Baştadır: Akıllılık yaşla değil, kişinin düşünce ve kavrayışıyla ölçülür.
Ateş Olmayan Yerden Duman Çıkmaz: Bir söylentinin ya da şüphenin mutlaka bir sebebi vardır.
Ava Giden Avlanır: Başkasına zarar vermek isteyen kişi, sonunda kendisi de zarara uğrar.
Bakarsan Bağ Olur, Bakmazsan Dağ Olur: Emek verilen şey gelişir, ilgisiz bırakılan bozulur.
Bal Tutan Parmağını Yalar: Bir işi yürüten kişi, o işten kendine de pay çıkarır.
Baldız Baldan Tatlıdır: Kayınbiraderin eşiyle kurulan yakın ilişki bazen çekici bulunur.
Besle Kargayı, Oysun Gözünü: İyilik edilen nankör kişi, iyilik yapana kötülük edebilir.
Bilmediğin Konu Hakkında Konuşma: İnsan bilgi sahibi olmadığı konuda fikir yürütmemelidir.
Bir Fincan Kahvenin Kırk Yıl Hatırı Vardır: Küçük bir iyiliğin bile uzun süre unutulmaz değeri vardır.
Birlikten Kuvvet Doğar: İnsanlar birlik olursa, zorlukların üstesinden daha kolay gelirler.
Boş Çuval Ayakta Durmaz: Bilgisiz ve temelsiz insan güçlü ve sağlam duramaz.
Boynuz Kulağı Geçer: Öğrenci, ustasından veya küçüğü büyüğünden daha ileride olabilir.
Büyük Lokma Ye, Büyük Söz Söyleme: İnsan fazla iddialı sözler etmemeli, mütevazı olmalıdır.
Cahil Adam Meyve Vermeyen Ağaca Benzer: Bilgisiz insan, topluma fayda sağlayamaz.
Cahile Laf Anlatmak Deveye Hendek Atlatmaktan Zordur: Bilgisiz kişiyi ikna etmek, çok zor bir iştir.
Cahilin Dostluğundan Arifin Düşmanlığı Yeğdir: Bilgisiz birinin dostluğundan bilge kişinin düşmanlığı daha iyidir.
Cambaz İpte, Balık Dipte Gerek: İnsan, işini en iyi bildiği yerde yapmalıdır.
Can Canın Yoldaşıdır: İnsan, sevdiği ve yakın gördüğü kişiyle yaşamını sürdürür.
Can Çıkmayınca Huy Çıkmaz: İnsan, ölmeden önce huyunu değiştiremez.
Çabuk Parlayan Çabuk Söner: Ani parlayan duygular, hevesler ya da başarılar kısa sürede söner.
Çalışmak İnsanı Tembellikten Kurtarır: Emek ve gayret, insanı tembellikten uzaklaştırır.
Çalma Elin Kapısını, Çalarlar Kapını: Başkasına kötülük eden kişi, sonunda aynı kötülüğü görür.
Çam Sakızı Çoban Armağanı: Küçük ama samimi bir hediye değerlidir.
Çoğu Zarar, Azı Karar: Bir şeyin fazlası zararlı, ölçülü olanı faydalıdır.
Çok Gezen Çok Bilir: Dünyayı gezen insan, farklı şeyler öğrenir, deneyim kazanır.
Çok Muhabbet Tez Ayrılık Getirir: Aşırı yakınlık, zamanla sıkıntı doğurup ayrılığa sebep olabilir.
Çürük Tahta Çiviyi Tutmaz: Dayanıksız, temelsiz şey üzerine güven kurulmaz.
Dağ Dağa Kavuşmaz, İnsan İnsana Kavuşur: İnsanlar beklenmedik bir zamanda yeniden karşılaşabilir.
Davul Bile Dengi Dengine Çalar: Her şey kendi seviyesine uygun kişilerle ilişki kurar.
Dikensiz Gül Olmaz: Güzel şeylerin mutlaka bazı zorlukları da vardır.
Düğün Olur İki Kişiye, Kaygısı Düşer Deli Komşuya: İnsan, ilgisi olmadığı konulara boş yere karışmamalıdır.
Düşenin Dostu Olmaz: Zor durumda kalan kişinin yanında çoğu kimse bulunmaz.
El Elden Üstündür: Her zaman bir başkasının bizden daha bilgili veya yetenekli olması mümkündür.
Elçiye Zeval Olmaz: Haber getiren veya ileten kimseye kızılmaz, zarar verilmez.
Erken Kalkan Yol Alır: İşe erken başlayan, başarıya daha çabuk ulaşır.
Eski Dost Düşman Olmaz, Yenisinden Vefa Gelmez: Eski dostluklar kalıcıdır, yeni dostlardan aynı bağlılık beklenmez.
Etle Tırnak Arasına Girilmez: Yakın akrabalar arasındaki ilişkiye kimse karışmamalıdır.
Etme Cahille Muhabbet, Küstürürsün: Bilgisiz insanla fazla konuşmak, sorun çıkarır.
Ev Alma, Komşu Al: Komşuluk, evin kendisinden daha önemlidir.
Evdeki Hesap Çarşıya Uymaz: Önceden yapılan planlar, gerçek hayatta her zaman tutmayabilir.
Fakir Dost Çabuk Unutulur: Zengin olmayan kimsenin dostluğu, genellikle değer görmez.
Fakirlik Ayıp Değil, Tembellik Ayıp: Yoksulluk utanılacak şey değildir; asıl kötü olan çalışmamaktır.
Fala İnanma, Falsız Kalma: Fal gerçek değildir ama eğlence ve sohbet vesilesidir.
Fare Çıktığı Deliği Bilir: Kötülük yapan, nereye sığınıp gizleneceğini iyi bilir.
Fare Dağa Küsmüş, Dağın Haberi Olmamış: Önemsiz birinin öfkesi, büyüklere zarar vermez.
Fare Deliğe Sığmamış, Bir de Kuyruğuna Kabak Bağlamış: Elinde olmayan şeylerle övünen kişi, daha da gülünç duruma düşer.
Faydasız Baş Mezara Yaraşır: İşe yaramayan insanın varlığı boşunadır.
Fazla Mal Göz Çıkarmaz: Çok malın, servetin fazlalığı zarar değil fayda getirir.
Fırsat Her Vakit Ele Geçmez: Fırsatlar nadir gelir, değerlendirilmeli.
Fukaranın Düşkünü, Beyaz Giyer Kış Günü: Fakir düşen kişi, en uygunsuz işleri yapar.
Gelen Gideni Aratır: Yeni gelen, çoğu zaman öncekinin değerini aratır.
Gönül Umduğu Yere Küser: İnsan en çok değer verdiklerinden incinir.
Gün Gelir Devran Döner: Her şey değişir, kötü giden işler bir gün iyiye döner.
Güvenme Varlığa, Düşersin Darlığa: Mal ve mülk sürekli değildir, ona güvenilmemelidir.
Hak İle Uslanmayanın Hakkı Kötektir: Güzel sözle uslanmayan, ceza ile yola getirilir.
Hamama Giren Terler: Bir işe giren, o işin gereklerini ve sonuçlarını da kabullenir.
Hatasız Kul Olmaz: İnsan, mutlaka hata yapar; kusursuz kimse yoktur.
Haydan Gelen Huya Gider: Kolayca gelen mal, kolayca harcanır.
Hayır Dile Komşuna, Hayır Gele Başına: Komşuna iyilik dile ki, sana da iyilik gelsin.
Hazıra Dağlar Dayanmaz: Çalışılmadan hazır mal tüketilirse, sonunda tükenir.
Hem Ayranım Dökülmesin: İnsan bazen iki zıt şeyi aynı anda ister, bu mümkün olmaz.
Her Horoz Kendi Çöplüğünde Öter: İnsan, kendi yerinde ve ortamında güçlüdür.
Her Koyun Kendi Bacağından Asılır: Herkes kendi yaptığının sonucuna katlanır.
Huylu Huyundan Vazgeçmez: İnsan, karakterini kolay kolay değiştiremez.
Irmak Kenarına Çeşme Yapılmaz: Gereksiz yere aynı şey iki kez yapılmaz.
Irmaktan Geçerken At Değiştirilmez: İşin ortasında yöntem ya da araç değiştirilmez.
Islanmadan Balık Tutulmaz: Emek vermeden, zahmete katlanmadan başarı elde edilmez.
Islanmışın Yağmurdan Korkusu Olmaz: Zaten sıkıntı yaşayan, daha fazlasından korkmaz.
Işıldayan Demir Pas Tutmaz: Çalışkan insan, bilgisini ve becerisini yitirmez.
İğneyi Kendine, Çuvaldızı Başkasına Batır: Önce kendi kusurunu gör, sonra başkasını eleştir.
İki Cambaz Bir İpte Oynamaz: Aynı işi yapan iki iddialı kişi bir arada olamaz.
İki Dinle, Bir Söyle: Çok dinleyip az konuşmak gerekir.
İşleyen Demir Işıldar: Çalışan insan, değerini korur ve gelişir.
İşten Artmaz, Dişten Artar: Kazanılan para değil, tutumlu olmak biriktirir.
İyi Dost Kara Günde Belli Olur: Gerçek dost, zor zamanda ortaya çıkar.
İyilik Eden İyilik Bulur: İnsan yaptığı iyiliğin karşılığını mutlaka görür.
İyilik Yap Denize At, Balık Bilmezse Halik Bilir: İyilik karşılık beklemeden yapılmalıdır; Allah mutlaka görür.
Kaçan Balık Büyük Olur: Elde edilemeyen şey, gözümüzde daha değerli görünür.
Kalp Kalbe Karşıdır: İnsanların duyguları birbirini hissedebilir.
Katranı Kaynatsan Olur mu Şeker?: Kötü yaradılışlı insan değişmez.
Kaz Gelecek Yerden Tavuk Esirgenmez: Büyük kazanç için küçük fedakârlık yapılır.
Kendi Düşen Ağlamaz: Kendi isteğiyle yanlış yapan, sonucuna katlanır.
Keskin Sirke Küpüne Zarar: Öfkeli insan, önce kendine zarar verir.
Kitapsız Büyüyen Çocuk Susuz Ağaca Benzer: Eğitim ve bilgi olmadan yetişen kişi faydasızdır.
Komşuda Pişer, Bize de Düşer: Komşunun varlığından, bolluğundan başkası da faydalanır.
Körle Yatan Şaşı Kalkar: Kötü arkadaş, insanı da kötü yapar.
Laf Lafı Açar: Konuştukça yeni konular açılır.
Laf Söyledi Balkabağı: Yersiz, boş konuşan kişiye söylenir.
Laf Torbaya Girmez: Söz gizli tutulmaz, yayılır.
Latife Latif Gerek: Şaka, kırıcı değil, hoş olmalıdır.
Leyleğin Ömrü Laklakla Geçer: Boş konuşan, iş yapmadan zamanını harcar.
Lodosun Gözü Yaşlı Olur: Lodos havasında yağmur beklenir.
Lokma Çiğnemeden Yutulmaz: Bir iş, basamak basamak ve sabırla yapılır.
Mal Canın Yongasıdır: İnsan malını, canının bir parçası gibi görür.
Mart Kapıdan Baktırır, Kazma Kürek Yaktırır: Mart ayında hava hâlâ soğuk ve serttir.
Merhametten Maraz Doğar: Gereksiz acıma, sonunda zarar getirir.
Meyve Veren Ağaç Taşlanır: Başarılı insan, kıskanıldığı için eleştirilir.
Mızrak Çuvala Sığmaz: Büyük sırlar veya açık gerçekler gizlenemez.
Minareyi Çalan Kılıfını Hazırlar: Kötü iş yapan, bahane veya kılıfını da hazırlar.
Misafir Kısmeti İle Gelir: Misafirin rızkı beraberinde gelir, ev sahibini sıkıntıya sokmaz.
Misafir On Kısmetle Gelir, Birini Yer Dokuzunu Bırakır: Misafir, uğurlu sayılır; bereket getirir.
Misafir Umduğunu Değil, Bulduğunu Yer: Misafir, ev sahibinin sunduğu ile yetinmelidir.
Ne Doğrarsan Aşına, O Çıkar Kaşığına: Kişi, yaptığı işin karşılığını görür.
Ne Ekersen, Onu Biçersin: İnsan, davranışlarının sonucunu yaşar.
Ne Oldum Dememeli, Ne Olacağım Demeli: İnsan gelecekte başına gelecekleri bilemez, kibirlenmemelidir.
Ne Verirsen Elinle, O Gider Seninle: İnsan, yaptığı hayrın karşılığını ahirette bulur.
Ne Yardan Geçilir, Ne Serden: İnsan bazen iki değerli şeyden birini feda edemez.
Nefesine Güvenen Borazancıbaşı Olur: Kendini olduğundan fazla güçlü gören kişi alay konusu olur.
Nerede Hareket, Orada Bereket: Çalışkanlık, bolluk ve kazanç getirir.
Nerede Birlik, Orada Dirlik: Birlik beraberlik, huzur ve düzen getirir.
Nerede Sağlıklı Aş, Oraya Yanaş: İnsan, sağlıklı ve güvenli olanı tercih etmelidir.
O Kadar Kusur, Kadı Kızında da Bulunur: Hiç kimse kusursuz değildir.
Odununu Kendi Kesen, İki Kere Isınır: Kendi emeğiyle çalışan, hem iş yapar hem faydasını görür.
Okumak Cehaleti Alır, Eşeklik Baki Kalır: Eğitim almak, kişiliği değiştirmez; kötü huy baki kalır.
Olacakla Öleceğe Çare Bulunmaz: Kaderde olan şey engellenemez.
Olan Dört Bağlar, Olmayan Dert Bağlar: Varlıklı insanın huzuru olur, yoksulun ise derdi artar.
Olmaz Olmaz Deme, Olmaz Olmaz: İnsan imkânsız gibi görünen şeylerin olabileceğini unutmamalıdır.
On Dönüm Bostan, Yan Gel Yat Osman: Çalışmadan, tembelce yaşayan kişiye söylenir.
On Tane Atasözü ve Anlamı: (Bu başlık genel bir ifade, tek bir atasözü değildir.)
Osur Osur İpe Diz: Yersiz ve boş konuşmaları küçümsemek için söylenir.
Otu Çek, Köküne Bak: Bir işin veya olayın kaynağı araştırılmalıdır.
Oynamasını Bilmeyen Gelin, Yerim Dar Demiş: Beceriksiz kişi, kendi hatasını başkasına yükler.
Öfke Baldan Tatlıdır: İnsan bazen öfkeye kapılmaktan zevk alır.
Öfkeyle Kalkan, Zararla Oturur: Öfkeyle hareket eden kişi zarar görür.
Öğrenmenin Yaşı Olmaz: İnsan, her yaşta öğrenebilir.
Öğretmenin Yaşı Olmaz: Bilgi veren kişiden yaşına bakılmaksızın faydalanılır.
Ölme Eşeğim Ölme: Gerçekleşmesi çok zor beklentiler için söylenir.
Ölmüş Eşek Kurttan Korkmaz: Zarar görecek durumda olmayan kişi tehditten korkmaz.
Ön Tekerlek Nereye Giderse, Arka Tekerlek de Oraya Gider: Küçükler, büyüklerin yolundan gider.
Önce Can, Sonra Canan: İnsan, önce kendi varlığını sonra sevdiklerini düşünür.
Paça Islanmadan Balık Tutulmaz: Emek vermeden kazanç sağlanmaz.
Padişahın Bile Arkasından Kılıç Sallarlar: En güçlü kişinin bile arkasından dedikodu yapılır.
Para Parayı Çeker: Parası olan, daha çok para kazanır.
Para Peşin, Kırmızı Meşin: İşte güven ve rahatlık için ödeme peşin olmalıdır.
Paranın Yüzü Sıcaktır: Para, herkese cazip gelir, insanı çeker.
Parlayan Her Şey Altın Değildir: Görünüşe aldanmamak gerekir; değerli görünen her şey gerçek değildir.
Perşembenin Gelişi Çarşambadan Bellidir: Bir işin sonucu, önceden verilen işaretlerden anlaşılır.
Peynir Gemisi Lafla Yürümez: Sözle değil, emek ve çabayla iş yapılır.
Pilavdan Dönenin Kaşığı Kırılsın: Bir işe başlayan, sonuna kadar devam etmelidir.
Rahvan At Kendini Yorar: Kolay görünen işte bile gevşek davranan, kendini zor durumda bırakır.
Rastgele: Dilek olarak “hayırlı olsun, şansın açık olsun” anlamında kullanılır.
Rüzgar Esmeyince Yaprak Kıpırdamaz: Olayların mutlaka bir sebebi vardır.
Rüzgara Tüküren, Kendi Yüzüne Tükürür: Güçlüye karşı koymaya çalışan, zararını kendi görür.
Rüzgarlı Havanın Kuytusu, Yağmurlu Havanın Uykusu: Her zorluğun içinde kolaylık veya rahatlık bulunur.
Sabır Acıdır, Meyvesi Tatlıdır: Sabır göstermek zor olsa da sonucu güzeldir.
Sabreden Derviş Muradına Ermiş: Sabreden insan, sonunda amacına ulaşır.
Sabrın Sonu Selamettir: Sabır, sonunda hayırlı sonuçlar doğurur.
Sağlık Varlıktan Yeğdir: Sağlık, mal ve servetten daha değerlidir.
Sağlıkla İlgili 5 Tane Atasözü ve Anlamı: (Bu, bir başlık ifadesidir, tek atasözü değildir.)
Son Ağaç Kesildiğinde (Kızılderili Atasözü): İnsan doğayı yok ederse, yaşamı da yok eder.
Son Pişmanlık Fayda Etmez: İş işten geçtikten sonra pişman olmanın yararı olmaz.
Söz Gümüşse, Sükût Altındır: Konuşmak değerli ama susmak daha değerlidir.
Su Akar, Yolunu Bulur: İşler zamanla yoluna girer.
Su Akmayınca Durulmaz: İnsan, sıkıntılarını paylaşmadıkça huzur bulamaz.
Su Uyur, Düşman Uyumaz: Düşmandan her an kötülük gelebilir, tedbirli olunmalıdır.
Sükût İkrardan Gelir: Susmak, bazen kabul etme anlamına gelir.
Şahin ile Deve Avlanmaz: Gücü birbirine denk olmayanlar bir işte ortak olamaz.
Şahin Küçük Ama Payını Ele Vermez: Güçlü ve kararlı kişi, hakkından vazgeçmez.
Şahin Sinek Avlamaz: Değerli ve güçlü kişi, küçük işlerle uğraşmaz.
Şap ile Şeker Bir Değildir: Görünüşte benzer olan şeylerin değeri farklıdır.
Şapka Düştü, Kel Göründü: Gerçekler er geç ortaya çıkar.
Şecaat Arz Ederken Merd-i Kıpti Sirkatin Söyler: Kendisini övmek isteyen kişi, farkında olmadan kusurunu açığa çıkarır.
Şeriatın Kestiği Parmak Acımaz: Haklı karara karşı kimse ses çıkaramaz.
Şeytan Azapta Gerek: Kötülük yapan, cezasını görmelidir.
Şimşek Çakmadan, Gök Gürlemez: Olayların gerçekleşmesi için bir işaret ya da sebep gerekir.
Şüphe Dokuz Gün Sürer: İnsan, şüpheyle uzun süre yaşayamaz; sonunda gerçek ortaya çıkar.
Tarlada İzi Olmayanın, Harmanda Yüzü Olmaz: Emek vermeyen, başarıdan pay alamaz.
Taş Yerinde Ağırdır: İnsan kendi çevresinde değerlidir.
Taşıma Su ile Değirmen Dönmez: Dışarıdan geçici yardımla iş sürekli yürümez.
Tatlı Dil, Yılanı Deliğinden Çıkarır: Güzel söz, en zoru bile yumuşatır, başarıya ulaştırır.
Tavşan Dağa Küsmüş, Dağın Haberi Olmamış: Önemsiz kişinin öfkesi, büyük olana zarar vermez.
Tekbirle Uslanmayanın Hakkı Kötektir: Güzel sözle uslanmayan, ceza ile terbiye edilir.
Tereciye Tere Satılmaz: Bir işi en iyi bilene aynı işi öğretmeye kalkışılmaz.
Terzi Kendi Söküğünü Dikemez: İnsan, kendi işini başkasına yaptığı kadar özenle yapmaz.
Tutumlu Olan Kimse Fakir Olmaz: Tasarruf eden, yokluk çekmez.
Ucuz Etin Yahnisi Yavan Olur: Kalitesiz şeyden hayır gelmez.
Ucuzdur, Vardır İlleti; Pahalıdır, Vardır Hikmeti: Ucuzun bir kusuru, pahalının bir sebebi vardır.
Ulular Köprü Olsa, Basıp Geçme: Büyükleri küçümseyip çiğnememek gerekir.
Ummadık Taş Baş Yarar: Beklenmedik kişiden büyük iş veya zarar gelebilir.
Umut Fakirin Ekmeğidir: Fakir, yaşamını umutla sürdürür.
Ustanın Çekici Bin Altın: Ustanın bilgisi ve deneyimi değerlidir.
Uyanda Balığa Gidelim: İşe erken başlayan kazançlı çıkar.
Uyku, Uykunun Mayasıdır: Çok uyuyan, daha çok uyumak ister.
Uzun Söz Tarihe Yakışır: Fazla uzatılan söz, dinleyeni sıkar.
Ürümesini Bilmeyen Köpek, Sürüye Kurt Getirir: Beceriksiz kişi, zarar getirir.
Üşenenin Oğlu Kızı Olmamış: Tembellik eden, başarıya ulaşamaz.
Üzerine Laf Düşmedikçe Konuşma: Gereksiz yere söze karışmamak gerekir.
Üzüm Hırsızı Güzün Belli Olur: Kimin yanlış yaptığı, zamanı gelince ortaya çıkar.
Üzümü Ye, Bağını Sorma: İyiliği gör, kaynağını sorgulama.
Vakit Nakittir: Zaman, para kadar değerlidir.
Vakitsiz Açan Gül Tez Solar: Olması gerekenden önce ortaya çıkan şey çabuk bozulur.
Vakitsiz Öten Horozun Başını Keserler: Yersiz davranış yapan zarar görür.
Vaktinde Firar, Zaferdir: Yerinde ve zamanında çekilmek de kazançtır.
Varsa Pulun, Herkes Kulun; Yoksa Pulun, Dardır Yolun: Parası olan değer görür, olmayana yol bile dar gelir.
Vefayı Köpekten Öğren: Sadakat ve bağlılığı en iyi hayvanlardan öğrenmek mümkündür.
Veren El, Alan Elden Üstündür: Veren kişi, alan kişiden daha değerlidir.
Veren Eli Herkes Öper: Cömert insan, herkesin sevgisini ve saygısını kazanır.
Veren Eli Kimse Kesmez: İyilik eden kişiye kimse zarar vermez.
Ya Bu Deveyi Güdersin, Ya da Bu Diyardan Gidersin: İnsan bulunduğu yerdeki şartlara uymak zorundadır.
Yalancının Evi Yanmış, Kimse İnanmamış: Sürekli yalan söyleyen kişiye, doğru söylese bile güvenilmez.
Yaş Kesen, Baş Keser: Genç fidanı kesmek, bir cana kıymak gibidir.
Yazın Gölge Hoş, Kışın Çuval Boş: Yazın çalışmayan, kışın sıkıntı çeker.
Ye Tatlıyı, İçme Suyu; Yanarsa Yansın: Zevk için düşüncesiz davranan kişi, sonucuna katlanır.
Yuvarlanan Taş Yosun Tutmaz: Çalışan ve hareketli olan kişi tembelleşmez.
Zaman Sana Uymazsa, Sen Zamana Uy: Devir ve şartlara ayak uydurmak gerekir.
Zamansız Öten Horozun Başını Keserler: Yersiz davranış yapan, cezasını çeker.
Zora Dağlar Dayanmaz: Büyük zorluklar bile azimle aşılır.
Zorla Güzellik Olmaz: İsteksiz kişiden hayır gelmez, zorla sevgi olmaz.
Etme Cahille Muhabbet, Küstürürsün: Bilgisiz insanla fazla konuşmak, sorun çıkarır.
Gün Gelir, Devran Döner: Her şey değişir; kötü giden işler bir gün iyiye döner.
Hak İle Uslanmayanın Hakkı Kötektir: Güzel sözle uslanmayan, ceza ile yola getirilir.
Hem Ayranım Dökülmesin: İnsan bazen iki zıt şeyi aynı anda ister, bu mümkün olmaz.
Minareyi Çalan, Kılıfını Hazırlar: Kötü iş yapan, bahane veya kılıfını da hazırlar.
Nefesine Güvenen Borazancıbaşı Olur: Kendini olduğundan fazla güçlü gören kişi alay konusu olur.
On Dönüm Bostan, Yan Gel Yat Osman: Çalışmadan, tembelce yaşayan kişiye söylenir.
Osur Osur, İpe Diz: Yersiz ve boş konuşmaları küçümsemek için söylenir.
Ölme Eşeğim Ölme: Gerçekleşmesi çok zor beklentiler için söylenir.
Abanın Kadri Yağmurda Bilinir: Bir şeyin değeri, ihtiyaç anında anlaşılır.
Abdal Ata Binince Bey Oldum Sanır: Eline imkân geçiren cahil, kendini olduğundan büyük görür.
Acele İşe Şeytan Karışır: Aceleyle yapılan işte hata çok olur.
Acı Patlıcanı Kırağı Çalmaz: Zaten zorda olanı küçük dertler etkilemez.
Aç Ayı Oynamaz: Emek için önce temel ihtiyaçlar karşılanmalıdır.
Aç Tavuk Kendini Buğday Ambarında Sanır: İstekli olan, her yerde aradığını görür.
Aç Gözlünün Gözü Doymaz: Hırslı insan hiçbir zaman tatmin olmaz.
Ağlamayan Çocuğa Meme Verilmez: Hakkını aramayan isteğine kavuşamaz.
Ağır Taş Yerinden Oynamaz: Oturmuş, sağlam şey kolay kolay değişmez.
Az Laf, Çok İş: Söz az, iş çok olmalıdır.
Ayağını Yorganına Göre Uzat: Gelirine göre harcama yap.
Bana Arkadaşını Söyle, Sana Kim Olduğunu Söyleyeyim: Kişi arkadaşlarıyla tanınır.
Bıçak Yarası Geçer, Dil Yarası Geçmez: Kırıcı sözlerin izi kolay silinmez.
Bir Elin Nesi Var, İki Elin Sesi Var: Birlikten güç doğar.
Bir Musibet Bin Nasihatten Iyidir: Yaşanan kötü tecrübe, öğütten daha öğreticidir.
Bir Çiçekle Bahar Olmaz: Tek belirtiyle büyük sonuç beklenmez.
Bir Koltuğa İki Karpuz Sığmaz: Aynı anda iki zor iş başarılamaz.
Boğulan Yılana Sarılır (Denize Düşen…): Zorda kalan, çare diye uygunsuzu da dener.
Borç Yiğidin Kamçısıdır: Borç, çalışmaya ve üretmeye sevk eder.
Bugünün İşini Yarına Bırakma: İş, vaktinde yapılmalıdır.
Cana Geleceğine Mala Gelsin: Mal kaybı, can kaybından iyidir.
Damlaya Damlaya Göl Olur: Küçük birikimler zamanla büyür.
Deveye Sormuşlar “Boynun Neden Eğri?” “Nerem Düz Ki?” demiş: Kusurlu kişi, kusurlarının çokluğunu kabullenir.
Dost Acı Söyler: Gerçek dost, doğruyu söyler; hoşuna gitmese de.
Dost Başa, Düşman Ayağa Bakar: Dost değer verir; düşman kusur arar.
Düşmez Kalkmaz Bir Allah: İnsan hata yapar; kusursuz yalnız Tanrı’dır.
Dünya Malı Dünyada Kalır: Servet, bu dünyada bırakılır.
Eden Bulur: Yapılan iyilik ya da kötülük sahibine döner.
Eğri Otur, Doğru Konuş: Doğruyu söylemek esastır.
Ekmeği Ekmekçiye Ver, Bir Lira Fazla Ver: İş ehline verilmelidir.
El Elin Eşeğini Türkü Çağırarak Arar: Başkasının işi, başkasına kolay gelir.
El İçin Kuyu Kazan Evvel Kendisi Düşer: Kötülük eden, sonunda zararını görür.
Emeksiz Yemek Olmaz: Emek vermeden kazanç olmaz.
Eşeğe Altın Sedir Vursalar Eşek Yine Eşektir: Kıyafet, özü değiştirmez.
Ekmek Aslanın Ağzında: Geçim kazanmak zordur.
Geç Olsun, Güç Olmasın: Aceleye getirmektense sağlam yapmak iyidir.
Geçti Bolu’nun Pazarı: Fırsat kaçtı, iş işten geçti.
Görünen Köy Kılavuz İstemez: Aşikâr olana delil aranmaz.
Gözden Irak Olan, Gönülden de Irak Olur: Uzak kalan zamanla unutulur.
Gülme Komşuna, Gelir Başına: Başkasını küçümseyen aynı duruma düşebilir.
Gülü Seven Dikenine Katlanır: Güzel şeyler fedakârlık ister.
Gün Doğmadan Neler Doğar: Umut kesilmez; beklenmedik güzel şeyler olabilir.
Her Ağacın Kurdu Kendinden Olur: Zarar çoğu kez içerden gelir.
Her İşin Başı Sağlık: Sağlık olmadan hiçbir şey olmaz.
Her Yiğidin Bir Yoğurt Yiyişi Vardır: Herkesin işi yapma usulü farklıdır.
Her Şeyin Yenisi, Dostun Eskisi: Eski dostluk makbuldür.
Horozu Çok Olan Köyde Sabah Geç Olur: Çok söz sahibi olursa iş yürümez.
Hafıza-i Beşer Nisyan ile Maluldür: İnsan unutur; hatırlamak için tedbir gerekir.
İnsan Beşer, Şaşar: Yanılmak insana mahsustur.
İş Bilenin, Kılıç Kuşananın: Başarı, ehil ve gayretli olana gelir.
İt Ürür, Kervan Yürür: Engellemelere rağmen iş yolunda gider.
Kabahat Samur Kürk Olsa Kimse Üstüne Alınmaz: İnsan kusurunu kabullenmek istemez.
Kalem Kılıçtan Keskindir: Söz ve bilgi, güçten etkilidir.
Kedi Uzanamadığı Ciğere “Mundur” Der: Erişemeyen, değersiz göstermeye çalışır.
Kefen Cebi Yoktur: Mal mülkle mezara gidilmez.
Komşu Komşunun Külüne Muhtaçtır: Komşuluk dayanışma gerektirir.
Kör İstemez Bir Göz, Allah Verir İki Göz: Olmayacak istek bazen fazlasıyla gerçekleşir.
Kurunun Yanında Yaş da Yanar: Kötünün yüzünden iyiler de zarar görebilir.
Kurt Dumanlı Havayı Sever: Kötü niyetli, kargaşadan yararlanır.
Kervan Yolda Düzülür: İş, süreç içinde oturur ve tamamlanır.
Mum Dibine Işık Vermez: İnsan, en yakındakini göremeyebilir.
Sakla Samanı, Gelir Zamanı: Önemsiz görülen şey bile bir gün işe yarar.
Sakınılan Göze Çöp Batar: Aşırı titizlik bazen daha çok zarar getirir.
Sana Dokunmayan Yılan Bin Yaşasın: Kimileri başkasının derdine karışmaz (eleştirel).
Sürüden Ayrılanı Kurt Kapar: Topluluktan kopan, tehlikeye açık olur.
Sabah Ola, Hayrola: Sabret; sabah yeni hayır getirir.
Tilkinin Dönüp Dolaşacağı Yer Kürkçü Dükkânıdır: Kişi alıştığı yere döner.
Tok Açın Halinden Anlamaz: Rahat yaşayan, zorluğu bilmez.
Üzüm Üzüme Baka Baka Kararır: İnsan çevresinden etkilenir.
Yalancının Mumu Yatsıya Kadar Yanar: Yalan uzun sürmez, ortaya çıkar.
Yarım Doktor Candan, Yarım Hoca Dinden Eder: Yetersiz bilgi büyük zarar verir.
Yarım Elma, Gönül Alma: Küçük hediye bile gönül alır.
Yazın Başı Pişenin Kışın Aşı Pişer: Yazın çalışan, kışın rahat eder.
Yenilen Pehlivan Güreşe Doymaz: Kaybeden, yeniden denemek ister.
Yerin Kulağı Var: Gizli sanılan şeyler duyulur.
Yiğidi Öldür, Hakkını Yeme: Sevmesen de kişinin hakkını teslim et.
Yuvayı Dişi Kuş Yapar: Yuvayı, düzeni çoğunlukla kadın kurar.
Zararın Neresinden Dönülse Kârdır: Geç de olsa hatadan dönmek iyidir.
Zengin Arabasını Dağdan Aşırır, Fakir Düz Ovadan Şaşar: İmkânı olanın işi kolay yürür.
Zor Oyunu Bozar: Zorlayıcı güç, gidişatı değiştirir.